Kleszczowe zapalenie mózgu (w skrócie KZM)

Opis choroby

To zakaźna choroba ośrodkowego układu nerwowego, uznawana za najgroźniejszą chorobę odkleszczową w Polsce. Jest wywoływana przez wirus RNA z grupy Flaviviridae. KZM ma charakter sezonowy ze względu na aktywność pasożyta w miesiącach kwiecień – październik. Zakażenia u ludzi występują w okresie od kwietnia do listopada, z dwoma szczytami zachorowań: wiosennym (czerwiec, lipiec) i jesiennym (wrzesień, październik).

Zachorować może każdy i w każdym wieku. Z wiekiem wzrasta ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Najczęściej chorują osoby aktywnie spędzające czas w plenerze, w którym występują trawa i krzewy do wysokości max 1,50 m.

Kleszcze występują w różnym natężeniu w całej Polsce. Oznacza to, że zagrożenie KZM ma również zasięg ogólnopolski. Najbardziej niebezpiecznie jest w województwie podlaskim, warmińsko-mazurskim i mazowieckim (dane PZH „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce

w latach 2001-2012”). Mitem jest, że kleszcze występują tylko w lasach. Można je spotkać również na łąkach, polach, skwerach, parkach miejskich, placach zabaw, czy nawet ogródkach przydomowych lub działkowych.

Należy pamiętać, że kleszcze występują również w innych krajach. A zatem przed wybraniem się w dalszą podróż również należy upewnić się, jakie jest ryzyko zachorowania na KZM i podjąć odpowiednie kroki profilaktyczne (tu z pomocą przychodzi darmowa aplikacja Meduszczepienia).

Wirus KZM zawarty jest w gruczołach ślinowych zarażonego kleszcza i jest przekazywany w ciągu zaledwie kilku minut od ukąszenia, a zatem szybkie usunięcie kleszcza nie ma żadnego znaczenia profilaktycznego. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, iż moment wkłucia jest niemal całkowicie bezbolesny, ponieważ kleszcz zaczyna żerowanie od wpuszczenia substancji znieczulających pozwalających mu długo działać w ukryciu.

Na KZM w przeciwieństwie do boreliozy nie ma leku. Leczenie ma charakter objawowy i polega na łagodzeniu gorączki, bólów głowy, obniżaniu ciśnienia śródczaszkowego i wspieraniu własnych mechanizmów obronnych. Jednym słowem, terapia ma pomóc przetrwać objawy KZM.

Przebieg choroby

KZM na dwufazowy przebieg. Pierwsza faza trwa w ciągu 7-14 dni od kontaktu z zarażonym kleszczem. Na tym etapie objawy są nieswoiste i do złudzenia przypominają grypę, usypiając naszą czujność i uniemożliwiając prawidłową diagnozę.

Następnie występuje okres bezobjawowy, po którym rozpoczyna się druga faza choroby.

Druga faza choroby związana jest z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego i sieje poważne spustoszenie w naszym zdrowiu. Przebiega w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia kręgowego.

Spośród wszystkich pacjentów zarażonych wirusem KZM około 30% nie rozwija klinicznych objawów przedmiotowych i podmiotowych, 30-50% doświadcza tylko I fazy, a do 30% rozwija również II fazę choroby z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego.

Możliwe powikłania

KZM może prowadzić do zgonu u 1-4% chorych lub trwałych następstw neurologicznych u 35-58% pacjentów. U 26-46% chorych na KZM stwierdza się powikłania. Niemal 10% pacjentów z KZM rozwija trwałe porażenie rdzeniowe.

Najczęstszymi powikłaniami są porażenia obwodowe, które prowadzą do upośledzenia funkcjonowania układu motorycznego (np. zaburzenia równowagi). Najbardziej dramatyczne są jednak przypadki, w których dochodzi do zapalenia mózgu.

KZM jest niebezpieczne w przypadku dzieci. Dzieje się tak dlatego, ponieważ choroba dotyczy ośrodkowego układu nerwowego organizmu, który rośnie i dojrzewa. Dzieci po przechorowaniu mogą mieć kłopoty z drażliwością, brakiem koncentracji i wzmożoną pobudliwością nerwową. Mogą również wystąpić inne deficyty, które ujawnią się w późniejszym czasie.

Wśród innych powikłań KZM wymienia się: bóle głowy, zmęczenie, pogorszenie koncentracji lub/i pamięci, zaburzenia nastroju, zaburzenia mowy.

Zapobieganie

Profilaktyka w obszarze KZM może mieć różne oblicza. Można unikać przebywania w miejscach, w których występują kleszcze (czyli takich, gdzie rośnie trawa i krzewy do wysokości max 1,50 m), co jest praktycznie niemożliwe. Można stosować repelenty, czyli substancje zniechęcające kleszcza do wkłucia się w naszą skórę. Można zakładać ubrania w jasnych kolorach, na których kleszcze są dobrze widoczne, co pozwala na ich szybkie usunięcie.

Najskuteczniejszą metodą są jednak szczepienia ochronne. Ich działanie polega na wygenerowaniu przeciwciał, które będą nas chroniły i pomagały, w przypadku, gdy wirus dostanie się do naszego organizmu. Na pełen cykl szczepień składają się trzy dawki szczepienia, przy czym dwie pierwsze podaje się w miesiącach zimowych lub wiosną regularnie w odstępie od 1 do 3 miesięcy.

Trzecie szczepienie wykonane przed rozpoczęciem następnego sezonu kończy tzw. immunizację podstawową i zapewnia odporność poszczepienną na co najmniej 3 lata. Aby podtrzymać odporność należy po upływie 3-5 lat podać dawkę przypominającą szczepienia.

Istnieje również przyspieszony schemat szczepienia, który w pilnych przypadkach może zapewnić szybszą ochronę. Do szczepienia każdorazowo kwalifikuje lekarz (np. lekarz rodzinny).

Efektywność szczepionki przeciwko KZM jest jedną z najlepszych osiąganych przeciwko zakażeniu wirusowemu. Całkowita efektywność u regularnie szczepionych osób wynosi 99%. Po dwóch pierwszych dawkach szczepienia podstawowego efektywność wynosi między 99% a 100%.

Jeśli chcesz się skonsultować z ekspertem lub szukasz więcej informacji wejdź na stronę ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Kleszczowe zapalenie mózgu – Szczepimy! Zapobiegamy!” www.szczepkleszcz.pl